Khi nói đến hệ điều hành, chúng ta thường nghĩ đến Windows, macOS hay các bản phân phối Linux truyền thống. Nhưng một dự án mã nguồn mở có tên NodeOS lại mang đến một cách tiếp cận khác biệt, bằng cách sử dụng một nền tảng ít ai ngờ tới là Node.js.

Về cốt lõi, NodeOS là một hệ điều hành gọn nhẹ được xây dựng dựa trên Linux kernel. Điểm độc đáo nằm ở chỗ toàn bộ phần “userspace”, tức là không gian tương tác của người dùng và ứng dụng, đều được vận hành bởi Node.js. Điều này có nghĩa là thay vì dùng các dòng lệnh Bash hay các ngôn ngữ hệ thống truyền thống, người dùng đang tương tác với một môi trường hoàn toàn bằng JavaScript.

Lựa chọn kiến trúc này mang lại một lợi thế rất lớn, đó là NodeOS được kế thừa toàn bộ hệ sinh thái của npm (Node Package Manager). Với hơn 400,000 package có sẵn, bất kỳ công cụ, thư viện hay ứng dụng nào trên npm đều có thể trở thành một phần của hệ điều hành. Mục tiêu của dự án cũng rất rõ ràng: “cung cấp những thứ tối thiểu nhất để npm lo phần còn lại”.

Nhờ vậy, các developer có thể dễ dàng xây dựng và tùy biến hệ điều hành bằng chính ngôn ngữ và công cụ họ đã quen thuộc. Từ việc quản lý tiến trình, networking cho đến xây dựng các ứng dụng phức tạp, tất cả đều có thể thực hiện thông qua JavaScript.

NodeOS được thiết kế để có thể hoạt động trên nhiều môi trường khác nhau, từ phần cứng vật lý như máy tính cá nhân, laptop, Raspberry Pi cho đến các nền tảng cloud, máy ảo và đặc biệt là các container-based platform như Docker.

Hệ thống được xây dựng theo từng lớp riêng biệt. Lớp thấp nhất là barebones, một Linux kernel được tùy chỉnh tối giản để khởi động trực tiếp vào một môi trường Node.js REPL. Tiếp theo là lớp initramfs, môi trường khởi tạo ban đầu chịu trách nhiệm mount các phân vùng của người dùng và boot hệ thống chính. Cuối cùng là usersfs, một môi trường đa người dùng hoàn chỉnh hoạt động tương tự như các hệ điều hành truyền thống. Mô hình này cho phép tùy biến sâu, ví dụ như tạo ra một hệ điều hành chỉ để chạy một ứng dụng Node.js duy nhất hoặc một hệ thống không có user root để tăng cường bảo mật.

Dù là một ý tưởng thú vị và nhận được nhiều sự quan tâm từ cộng đồng (hơn 7,300 sao trên repository GitHub chính thức), dự án NodeOS dường như đang chững lại trong vài năm gần đây. Tuy nhiên, mã nguồn và các bản pre-build vẫn có sẵn cho những ai tò mò và muốn khám phá tiềm năng của một hệ điều hành được vận hành hoàn toàn bằng JavaScript. Đây vẫn là một case study đáng chú ý về việc phá vỡ những quy tắc truyền thống trong phát triển hệ điều hành.